TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü (TBAE) “Quantum Frontiers of Technology” konulu uluslararası Çalıştay düzenledi. Dünyanın önde gelen bilim insanları ile ülkemizin seçkin bilim insanlarının katıldığı Çalıştayda, teknolojinin kuantum ufukları, yapılan çağrılı bilimsel-teknik ve popüler konuşmaların yanı sıra, interaktif tartışmalar çerçevesinde ele alındı. TÜBİTAK Başkanımız Prof. Dr. Hasan Mandal, katılımcılarla bir araya gelerek, “Emerging Opportunities at the Frontiers of Quantum Technology” başlıklı sunumu ile çalıştayın kapanış konuşmasını gerçekleştirdi.
Kuantum Paradokslardan Kuantum Teknolojilere
20. yüzyılın başlarında devrimsel bir fizik teorisi, kuantum mekaniği ortaya konulmuştur. Geçen yüzyılda ve günümüzde geliştirilen bütün yüksek teknolojilerin zemininde kuantum mekaniği çerçevesinde ortaya konulan çığır açıcı fikirler ve yöntemler yatmaktadır. Kuantum Mekaniği diğer doğa bilimleri ve uygulamalı bilim alanları için bir anlamda, “İşletim Sistemi” rolü oynayarak farklı bilim dalları arasında bilgi akışına yol açmış, bir daldaki gelişmelerin diğer dallara da ışık tutmasını sağlamıştır.
İnsanoğlunun günlük tecrübesinde konum ve hız kavramları kesin olarak bilinmektedir. Kuantum mekaniğine göre bu kavramlar “gerçeğin sadece yaklaşık yansımasıdır”. Bu yaklaşık yansımanın (belirsizliğin) nedeni kuantum “düzendir” ve bu düzen atomik boyutlarda belirgin olarak ortaya çıkmaktadır. Kuantum mekaniksel belirsizlik doğanın bir yasasıdır ve “belirsizlik ilkesi” olarak tanımlanmaktadır.
Günümüzde insanoğlunun kuantum düzene sürekli artan müdahale etme kabiliyeti; bir zamanlar kuantum mekaniği çerçevesinde sadece paradokslar bağlamında tartışılan kuantum süperpozisyon, kuantum dolanıklık, kuantum teleportasyon vb. özellikli olayların kullanımı ve tutarlı kontrolü yeni bir kuantum devrimine yol açmaktadır. Bu kapsamda, kuantum mekaniksel belirsizlik ilkesiyle belirlenen sınırının ötesinde gerçekleştirilen bilgi üretiminin, kuantum teknolojiler çağının köşe taşlarını oluşturarak bilgi işleme, iletişim, algılama ve ölçüm sistemlerine inanılmaz boyutlarda kapasite, hız ve duyarlık kazandıracağı öngörülmektedir.
Teknolojinin Kuantum Ufukları
Dünyadaki bu gelişmeler ışığında, ülkemizin 11. Kalkınma Planı doğrultusunda ve ikinci 180 günlük eylemleri kapsamında düzenlenen “Quantum Frontiers of Technology” Çalıştayı, 8-11 Kasım 2019 tarihleri arasında TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü’nde gerçekleştirildi. Dünyanın önde gelen bilim insanları, Alexander Lvovsky (Oxford Üniversitesi); Sergii Strelchuk (Cambridge Üniversitesi); Eugene S. Polzik (Neils Bohr Enstitüsü); Winfried Hensinger (Sussex Üniversitesi); Menno Poot (Munich Kuantum Merkezi) Çalıştaya ana konuşmacı olarak katıldı.
Ülkemizin seçkin bilim insanlarından İnanç Adagideli (Sabancı Üniversitesi); Serkan Ateş (İYTE); Ceyhun Bulutay (Bilkent Üniversitesi); Kadir Durak (Özyeğin Üniversitesi); Zafer Gedik (Sabancı Üniversitesi); Oğuz Gülseren (Bilkent Üniversitesi); Özgür Müstecaplıoğlu (Koç Üniversitesi) ve Cengiz Onbaşlı (Koç Üniversitesi) Çalıştaya çağrılı konuşmacı olarak katıldı. Doktora öğrencileri genç araştırmacılar ise bu Çalıştaya poster sunumları ile katıldı. Çalıştayın interaktif ortamında yapılan konuşmalarda, kuantum teknoloji alanlarındaki son gelişmeler; kuantum iletişim, kuantum bilgisayar, kuantum simülasyon ve kuantum ölçüm konuları ele alındı.
TÜBİTAK Başkanımız Prof. Dr. Hasan Mandal katılımcılarla bir araya gelerek, Neils Bohr Enstitüsü’nden dünyaca ünlü kuantum fizikçi Eugene S. Polzik’in “Kuantum Teleportation” konulu konuşmasını dinledi. Başkanımız, ayrıca “Emerging Opportunities at the Frontiers of Quantum Technology” başlıklı sunumu ile çalıştayın kapanış konuşmasını gerçekleştirdi. TÜBİTAK’ın odaklandığı bilimsel ve teknolojik konular açısından bu Çalıştayın önemini vurgulayan Prof. Dr. Hasan Mandal, kuantum teknoloji geliştirme sürecinin oldukça zorlu bir görev olduğunun altını çizdi. Prof. Dr. Hasan Mandal, bu süreçteki başarının anahtar parametreleri arasında disiplinler arası çalışmalar ile işbirlikleri ve birlikte geliştirme eylemlerinin yer aldığını ifade etti. Bu süreç kapsamında temel bilim araştırmalarının hayati önemine de değinen Başkanımız, TÜBİTAK olarak bu araştırmaları her zaman destekleyeceklerini, yeniden kurulmakta olan TBAE’de benzer çalıştay ve etkinliklerin devam edeceğini belirtti.