TÜBİTAK Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB) tarafından, 3 Kasım “Dünya Tek Sağlık Günü”nde insan sağlığı, hayvan sağlığı ve çevre-ekosistem sağlığını bütünsel bakış açısıyla ele alan Tek Sağlık yaklaşımına dikkat çekmek üzere sanal konferans düzenlendi. Konferansın açılış konuşmasını TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal gerçekleştirdi.
Konferansta “Tek Sağlık Bakış Açısına Dayalı Ortak Çözümler İçin Birlikte Başarma” başlıklı bir sunum yapan Mandal, pandemi döneminde Tek Sağlık kavramının daha önemli hale geldiğini ifade etti. Mandal, iklim değişikliği kaynaklı yüz yüze gelinen güçlüklerin de Tek Sağlık kavramının ne kadar kritik olduğunun anlaşılmasına neden olduğuna dikkat çekti.
TÜBİTAK’ın tek sağlık kavramını aslında uzun süredir ele aldığını hatta Bilim Teknik, Bilim Çocuk ve Meraklı Minik popüler bilim dergilerinde de konunun işlendiğini kaydeden Prof. Dr. Mandal, “Disiplinlerarası çalışmanın sorumluk haline geldiği noktada, Tek Sağlık kavramı kapsamında birçok konu değerlendirilebilir. Konu iklim değişikliği ile birlikte daha fazla dünya gündeminde yer bulacak.” ifadeleriyle konferansın önemine vurgu yaptı.
TÜBİTAK Başkanı, “Tek Sağlık bakış açısında çevre, insan ve hayvan sağlığı birbirine bağlı bir bütün olarak ele alınıp, önlem ve tedbirlerin oluşturulması ve çözümlerin üretilmesi hedefine yönelik iş birliği içermektedir.” ifadeleriyle yaklaşımı tanımladı.
Tek sağlık bakış açısının her yaş grubu için hem sorumluluk hem de farkındalık boyutunda önem arz ettiğine işaret eden Mandal, çevresel ve toplumsal sistemlerin birbiriyle olan yakın ilişkisinin kentleşme, arazi kullanımı, çevre kirliliği ve ormansızlaşma gibi çeşitli sorunların birlikte ele alınmasını doğrudan gerektirdiğini vurguladı.
"Tek Sağlık bakış açısı ihtiyaçların ortaya çıkarılması için kritiktir”
Tıp ve immünolojiden tarım ve çevre bilimleri ile sosyal bilimlere kadar birçok alan içerdiği gibi ekosistemler, biyoçeşitlilik, iklim değişikliği ve antibiyotik direncine ortak bakış da sağladığının altını çizen Mandal, “Vektör kaynaklı bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmasını tetikleyen olaylar analiz edildiğinde arazi kullanımı dahil doğal çevrenin tahribatı, iklim, dolaşım ve sosyo-ekonomik koşullar bulunmaktadır.” ifadeleriyle Tek Sağlık bakış açısının önemine vurgu yaptı.
TÜBİTAK Başkanı, “Dünya çapında yüzde 47 oranında azalan doğal ekosistemler ve yok olma tehdidi ile karşı karşıya olan biyolojik türler dahil olmak üzere ‘Tek Sağlık’ bakış açısı ihtiyaçların ortaya çıkarılması için kritiktir.” değerlendirmesinde bulundu.
Prof. Dr. Mandal, “Artan aşırı sıcaklar, yağış, sel ve kuraklıklar çeşitli vektör, su, gıda ve hava kaynaklı hastalıkların artışına da etkisi olup insanların patojenik hastalıklara daha fazla maruz kalmasına neden oluyor. İklim değişikliğine duyarlı vektör, su ve gıda kaynaklı hastalıklar hızla artışta olup iklim değişikliğine uyum sağlanması kapsamında sağlık sisteminin de uyumu önemlidir.” diye konuştu.
Ar-Ge ve Yenilik Süreçlerinde Dönüşümün gerekliliğinin altını çizen Mandal, “Ar-Ge ve yenilik birikimlerimizi birlikte geliştirme yaklaşımları kapsamında nitelikli bilgi ve nitelikli insan odaklı harekete geçiriyoruz.” dedi.
İklim Şurası Bilim ve Teknoloji Tabanlı Politika Önerilerinde "Tek Sağlık" kavramının ele alındığını da hatırlatan Mandal, “34 teknoloji önerisi içerisinde entegre şehir planlaması, mavi ekonomi, yeşil hidrojen, yenilenebilir enerji, biyoçeşitlilik, Tek Sağlık, uzaktan algılama, iklim modellemesi ve elektromobilite yer alıyor.” ifadelerini kullandı.
“İnsan, hayvan-bitki ve çevre sağlığı odağında akıllı çözümler hedeflendi”
TÜBİTAK’ın da bu kapsamda destek vermeye devam ettiğini kaydeden Mandal, “İklim değişikliği ile mücadele ve uyuma hizmet eden kilit ve çığır açıcı teknolojilerin hayata geçirilmesinde Ar-Ge, insan kaynağı, teknoloji girişimciliği, platforma dayalı iş birlikleri, araştırma altyapılarının ortak kullanımı, finans ile ilgili kolaylaştırıcı ve destekleyici adımlar atılacaktır. İnsan, hayvan-bitki ve çevre sağlığı odağında yapay zeka tabanlı çözümler dahil olmak üzere etkili kontrol stratejileri, uzaktan algılama tabanlı mekânsal planlama ve akıllı çözümler hedeflenmiştir.” değerlendirmelerinde bulundu.
Konferansta 26 farklı üniversiteden bilim insanlarının 34 bilimsel sunumunu içeren 3 eş zamanlı oturumun her birinde Tek Sağlık kapsamında çeşitli etkileşimlerin gözlenmesinin mümkün olduğunu vurgulayan Mandal, konferansta emeği olan herkese teşekkür etti.
TÜBİTAK Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB) tarafında organize edilen ve çevrim içi olarak gerçekleşen konferansta TÜBİTAK tarafından desteklenmiş Tek Sağlık ile ilişkili proje bilgileri aktarıldı.
Tek Sağlık nedir?
“Tek Sağlık” başarısını insan sağlığı, hayvan sağlığı ve çevre-ekosistem sağlığı bütünsel bakışına borçludur. Sağlık sorunlarını çözme konusunda, geleneksel yaklaşımların aksine, insan-canlı ve çevre üçgeninde paylaşılan sürdürülebilir sağlık yönetimi, günümüzün sağlık sorunlarıyla başa çıkmakta başarılı olacak tek yöntem olarak tanımlanıyor. Günümüzde sağlık hizmetlerinde kaydedilen ilerlemeler gittikçe artan müdahaleler, teknolojik gelişmeler ve pahalı ilaçlara dayanırken; doğadan gelen yanıt biyoçeşitlilikte/ekosistemlerde bozulma ve sağlıksız çevre olarak kendini gösteriyor. İnsanı; hayvan, bitki ve ekosistem sağlığından ayırmadan bütüncül bir yaklaşım benimseyerek çözümün odağı kılarak, “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları”nın (SDG'ler) başarılı olması için de benzersiz bir fırsat sunuyor.